Հայաստանում ազատ ու բացահայտ կերպով վաճառվում են պատմամշակութային արժեք ու նշանակություն ունեցող իրեր, այդ թվում` կավե կարասներ, սափորներ ու ափսեներ, որոնք ձեռք բերելն ամենևին էլ դժվարություն չի ներկայացնում իրենից` և հասանելի են, և` մատչելի։
Սա գովազդ չէ։ Հակառակը` մտահոգություն։
Այսպես, վերջերս Aysor-ն ահազանգ ստացավ, որ Ստեփանավանի մոտակայքում վաճառում են կավե առարկաներ, որոնք մասնագետները թվագրում են Ք.Ծ.Ա. 1000-700 թթ-ներ: Այս մասին, սակայն, ՀՀ մշակույթի նախարարությունը ամենևին էլ տեղյակ չէ: Ավելին` նախարարության մամուլի վարչության պետ Գայանե Դուրգարյանը նույնիսկ վրդովվեց, որ իրենց ոչ հավաստի տեղեկատվություն ենք ներկայացնում, քանի որ «այս պահին Ստեփանավանում պեղումներ չեն իրականացվում»:
«Ստեփանավանի մոտակայքում պեղումներ այս պահին իրականացվում են միայն Թեղուտի շրջանում: Սակայն պեղումներ իրականացնող ընկերությունն է պատասխանատու պեղումների արդյունքում գտնված իրերի անվտանգության համար և հենց այդ ընկերությունն էլ ապահովում է, որպեսզի պեղումների վայրից ոչինչ չկորչի, չանհետանա»,- բացատրեց Գ. Դուրգարյանը, ում համար անհասկանալի էր, թե ինչպե՞ս հնարավոր է պեղումներ իրականացվող վայրից պատմամշակութային արժեք ներկայացնող առարկաները հայտնվեն սովորական քաղաքացիների մոտ, անկախ նրանից, թե որտեղ են պեղումներն իրականացվում:
Պեղումների ժամանակ գտնված իրերի ազատ վաճառքի փաստի առթիվ, մեր անհանգստությանն ի պատասխան, մշակույթի նախարարության մամուլի վարչության պետը հակադարձեց. «Իսկ միգուցե նա այդպիսի առարկա իր տա՞նն ուներ, ես ի՞նչ իմանամ, թե որտեղի՞ց է, որ վաճառում է. հո՞ մենք այդպիսի վերահսկողություն չենք իրականացնում»:
Թե Հայաստանում ո՞ր ընկերություններն ու կազմակերպություններն են պեղումներ իրականացնում և Հայաստանի ո՞ր շրջաններում ու վայրերում են այս պահին տեղի ընթանում պեղումներ, ՀՀ մշակույթի նախարարությունից խոստացան առաջիկայում պատասխանել, քանի որ համապատասխան ոլորտին նվիրված հաշվետվությունը ոչ միայն անհայտացել էր նախարարության պաշտոնական կայքից, այլև` այն պատրաստողների մոտից: Գտնելուն պես խոստացան հայտնել։
Մեկ շաբաթ է անցել։
Այս առիթով Aysor-ը զրուցեց նաև Հայաստանի պատմության թանգարանի տնօրեն Անելկա Գրիգորյանի հետ, ով նշեց, որ նմանօրինակ դեպքերի ականատես իրենք էլ են դառնում, սակայն որևէ իրավասություն չունեն պատմական ու մշակութային արժեք ներկայացնող իրը վաճառողից բռնագանձել կամ ասել` ինչու՞ ես վաճառում, որտեղի՞ց ես ձեռք բերել և այլն:
«Ըստ իս` թեկուզ բարոյական առումով, այդ մարդն իրավունք չունի վաճառելու, և իմ անձնական իմացության համաձայն` ամեն մի մարզում կան տեղական հուշարձանների պահպանության վերահսկողության բաժիններ և, ըստ էության, իրենք պետք է հետևեն և թույլ չտան նման դրսևորումներ»,- նշեց Ա. Գրիգորյանն ու հավելեց, որ մյուս կողմից անհնար է վերահսկում իրականացնելը, որովհետև շատերը հարմար առիթ են գտնում իրենց ձեռք բերածը իրացնելու համար:
Թանգարանի տնօրենը, կիսելով մեր մտահոգությունը, հայտնեց, որ թանգարանի աշխատակիցները հաճախ լինում են «Վերնիսաժում» և, արժեքավոր իրեր տեսնելիս` գնում են դրանք թանգարանի համար:
«Շատ հաճախ հնագույն առարկաներ տիրապետողներն ասում են, որ տվյալ առարկան իրենց է պատկանում, որ այն ժառանգություն է տատիկի կողմից, սակայն… հայտնի է, թե ինչպես է այն ձեռք բերվել»,- նկատեց Ա. Գրիգորյանն ու հավելեց, որ ոչ մեկին մեղադրել չի լինի, քանի որ «այսօրվա պայմաններից ելնելով` մարդիկ իրենց ունեցածն են վաճառում, էլ ուր մնաց` ձեռքն ընկածը չվաճառեն»:
Թանգարանի տնօրենի կարծիքով` չպետք է վախեցնել այդ մարդկանց, որովհետև ինքն ուրիշ եղանակ կգտնի դրանք իրացնելու` այնպես, որ ոչ ոք էլ չի տեսնի: Նա ներկայացրեց թանգարանի օրինակը` «մենք գերադասում ենք հորդորել, որպեսզի գտնողը բերի` գնենք, որովհետև կան իրեր, որոնք անհրաժեշտ է ունենալ»:
Տեղեկություն. «Պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ու պատմական միջավայրի պահպանության և օգտագործման մասին» ՀՀ օրենքի «Հնագիտական պեղումներ ձեռնարկողը» խորագրով 27-րդ հոդվածն ասում է. «Հետախուզում և հնագիտական պեղումներ ձեռնարկողն աշխատանքների համալիր ծրագրի ամբողջական իրագործման ֆինանսավորողը և կազմակերպողն է: Նա սահմանված կարգով պատասխանատու է աշխատանքների ընթացքում հուշարձանների անվթարության ապահովման և պեղումներով հայտնաբերված հուշարձանների ամրակայման, գիտական վավերագրման և նյութերի ու արդյունքների հրապարակման համար: Հետախուզում և հնագիտական պեղումներ ձեռնարկող կարող են լինել Հայաստանի Հանրապետության և այլ պետությունների իրավաբանական ու ֆիզիկական անձինք …»:
«Հետախուզման և հնագիտական պեղումների ղեկավարը» խորագիրը կրող 28-րդ հոդվածն էլ ասում է. «Հետախուզման և հնագիտական պեղումների ղեկավարը տվյալ հուշարձանը պեղելու համար թույլտվություն (բաց թերթիկ) ունեցող մասնագետն է:
Հետախուզման և հնագիտական պեղումների ղեկավարը պատասխանատու է ինչպես աշխատանքների արդյունավետության, այնպես էլ ամբողջ գործաշրջանի ընթացքում հուշարձանի պահպանությունը և անվթարությունն ապահովելու համար»:
Նշենք նաև, որ ՀՀ Պատմության թանգարանի տնօրենը շեշտեց` նույն օրենքի համաձայն` պեղումների արդյունքում հայտնաբերված իրերը պեղումների իրականացնողները, համապատասխան ուսումնասիրություն, տպագրում կատարելուց հետո, 2 տարվա ընթացքում պարտավոր են հանձնել թանգարանին:
31.07.2010, 13:08
